Ο γύρος της Μεσογείου
8 Ιουνίου ως 1 Ιουλίου 1928
Οι αεροπόροι
Ο Χρήστος Αδαμίδης γεννήθηκε το 1885 στα Γιάννενα. Ήταν ένας από τους τρεις πρώτους Έλληνες αξιωματικούς που στάλθηκαν στο Ετάμπ της Γαλλίας για εκπαίδευση στην αεροπλοΐα το 1911, μόλις οκτώ χρόνια μετά την πρώτη επιτυχημένη πτήση με αεροπλάνο από τους αδερφούς Wright, μαζί με τους Καμπέρο και Μουτούση, από όπου και έλαβε το πολιτικό και το στρατιωτικό δίπλωμα. Ως Συνταγματάρχης διετέλεσε Διευθυντής της Στρατιωτικής Αεροπορίας, που από το 1931, μετά την ίδρυση του Υπουργείου Αεροπορίας, μετονομάστηκε σε 1η Διοίκηση Αεροπορίας και είχε υπό τη διεύθυνσή του τις Α΄, Β΄ και Γ΄ Σμηναρχίες (οι πρώην αεροπορικές Μονάδες του Στρατού Ξηράς). Αποστρατεύθηκε ως Υποστράτηγος το 1935, ανακλήθηκε όμως στην ενέργεια το 1943 για ένα εξάμηνο. Ο Χρήστος Αδαμίδης συμμετείχε σε όλες τις επιχειρήσεις της Μοίρας (ή Λόχου, ή Στολίσκου) Αεροπλάνων κατά τις επιχειρήσεις στους Βαλκανικούς Πολέμους. Κατά την πολιορκία των Ιωαννίνων εκτέλεσε πολλές επικίνδυνες αποστολές ξεκινώντας από το αεροδρόμιο της Νικόπολης και πετώντας πάνω από τα οχυρά του Μπιζανίου. Στις 23 Ιανουαρίου σε πτήση πάνω από το Μπιζάνι δέχτηκε ομαδικά πυρά, που διαπέρασαν τις πτέρυγες του Farman με το οποίο πετούσε, χωρίς όμως σοβαρές συνέπειες. Συνέχισε την πτήση αναγνώρισης μέχρι τα Ιωάννινα, όπου έριξε μερικές εφημερίδες στους κατοίκους και επέστρεψε στην Πρέβεζα.
Την 21η Φεβρουαρίου 1913, ημέρα που καταλήφθηκαν τα Ιωάννινα από τον Ελληνικό Στρατό, ο τότε Ανθυπίλαρχος Χρήστος Αδαμίδης, πέταξε πάνω από τη γενέτειρά του και προσγείωσε το αεροπλάνο του στην πλατεία του Διοικητηρίου της πόλης, όπου έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από τους συμπατριώτες του. Η συμβολική εκείνη κατάληψη των Ιωαννίνων από την Πολεμική Αεροπορία, σήμανε και τη λήξη των επιχειρήσεων στο Ηπειρωτικό Μέτωπο. Ο Χρήστος Αδαμίδης μετά τις επιχειρήσεις στην Ήπειρο απείχε από για κάποιο διάστημα από την αεροπορία, όμως το 1925 μετατάχθηκε οριστικά στο νεοϊδρυθέν τότε όπλο της Αεροπορίας.
Ο Ευάγγελος Παπαδάκος ήταν πιλότος της πολεμικής αεροπορίας προερχόμενος από τους Υπαξιωματικούς του Στρατού Ξηράς, με καταγωγή από την Ποταμιά Λακωνίας. Ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή του ως χειριστής το 1921 και αποστρατεύθηκε από την ενιαία πλέον Πολεμική Αεροπορία το 1931, με το βαθμό του Επισμηναγού. Ο Ευάγγελος Παπαδάκος ήταν βετεράνος της Μικρασιατικής Εκστρατείας και μάλιστα συμμετείχε σε μία από τις πρώτες αερομαχίες μεταξύ ελληνικών και τουρκικών αεροσκαφών. Ως Ανθυπασπιστής, στις 12 Ιουλίου του 1922, στις 5:30 το πρωί απογειώθηκε με αεροσκάφος Nieuport της Β΄ Μοίρας Αεροπλάνων και ενεπλάκη για 20 λεπτά με τουρκικό αεροσκάφος που πετούσε ρίχνοντας προκηρύξεις και αναγνώριζε τις θέσεις των Ελληνικών στρατευμάτων. Αναγκάστηκε να απεμπλακεί λόγω βλάβης του αεροσκάφους του και ο Λοχίας Χριστόφορος Σταυρόπουλος, που είχε απογειωθεί μαζί του με αεροσκάφος Spad, συνέχισε την καταδίωξη και κατέρριψε τελικά το εχθρικό αεροσκάφος.
O αεροπόρος Ευάγγελος Παπαδάκος το 1979 (στη μέση) με τον Πρόεδρο της Αδελφότητας των Απανταχού Λακώνων Πτέραρχο Κωνσταντίνο Δαβάκη (δεξιά) και τον Επίτιμο Διοικητή Β’ Σώματος
Στρατού και τ. Υπαρχηγό ΓΕΣ Στρατηγό Γεώργιο Κωστάκη. (φωτογραφία www.davakisg.gr/ερευνα-ιστορια.html)
Ο Παπαδάκος συνέχισε τη σταδιοδρομία του στην Πολιτική Αεροπορία, καθόσον ήταν ένας από τους πρώτους πιλότους της Ε.Ε.Ε.Σ. Α.Ε. (Ελληνική Εταιρεία Εναερίων Συγκοινωνιών Α.Ε.), που ιδρύθηκε στις 24-12-1930 και ήταν η πρώτη αεροπορική εταιρεία στην Ελλάδα.
Το εγχείρημα
Στις 8 Ιουνίου του 1928 η Ελλάδα έρχεται στην επικαιρότητα της παγκοσμίων αεροπορικών δρώμενων εξαιτίας ενός εντυπωσιακού για την εποχή εγχειρήματος, με πρωταγωνιστές τον Συνταγματάρχη Χρήστο Αδαμίδη και τον Υπολοχαγό Ευάγγελο Παπαδάκο, ως παρατηρητή και χειριστή αντίστοιχα, που απογειώνονται από το Τατόι με στόχο να πετάξουν το γύρο της Μεσογείου με ένα αεροσκάφος Breguet Br.19 ή Breguet XIX (συνήθως ο τύπος αναφέρεται με λατινικούς αριθμούς).
Το αεροσκάφος
Γαλλικό αεροσκάφος Breguet BRE.XIX
Τα δύο κόκπιτ ενός Beguet XIX GR. Το αεροσκάφος διέθετε ανοιχτά κόκπιτ για το πλήρωμα
Το σχεδιάγραμμα του δρομολογίου του γύρου της Μεσογείου. Αναγράφονται τα στοιχεία του πληρώματος, ο τύπος του αεροσκάφους και ο κινητήρας του, καθώς και πληροφορίες για τα σκέλη της πτήσης (αποστάσεις και κατεύθυνση πτήσης)
Το αεροσκάφος ήταν ένα γαλλικής κατασκευής Breguet Bre.19 της ειδικά διαμορφωμένης έκδοσης GR 3000 litres. Τα αναγνωριστικά GR στον τύπο του αεροσκάφους προέρχονται από το χαρακτηρισμό «Grand Raid», που προδίδει πως πρόκειται για ένα αεροσκάφος ειδικά διαμορφωμένο για πτήσεις μεγάλων αποστάσεων. Το αεροσκάφος αυτό ήταν βασισμένο στην συνήθη έκδοση Bre.19 A.2/B.2 (υποεκδόσεις αναγνώρισης και βομβαρδισμού αντίστοιχα), με την προσθήκη επιπλέον δεξαμενών καυσίμου, πιο ισχυρού κινητήρα αλλά και άλλων τροποποιήσεων. Αναπτύχθηκε το 1925 (έκδοση GR) και το 1926 (έκδοση GR 3000 Litres), με σκοπό την επίτευξη ρεκόρ μεγάλων αποστάσεων. Το Ελληνικό αεροσκάφος έφερε κινητήρα Hispano Suiza 500 Hp και ήταν το πέμπτο, από τα συνολικά πέντε της παραλλαγής αυτής που κατασκευάστηκαν. Τα πέντε αυτά αεροσκάφη Bre.XIX GR 3000 Litres, όπως και τα Bre.XIX GR, ήταν ειδικές εκδόσεις και πιθανότατα δεν ήταν πανομοιότυπα μεταξύ τους.
Το “BREGUET XIX – HELLAS” MEDITERRANEAN GRAND RAID . Τo αεροσκάφος είχε σκούρο πράσινο χρώμα (όπως και όλα τα ελληνικά αεροσκάφη του τύπου Bre.XIX) , που στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες εμφανίζεται μαύρο ή σκούρο γκρι. Το έργο στην εικόνα είναι ακουαρέλα διαστάσεων 22X30εκ του Γεώργιου Μώρη, καλλιτέχνη με πλούσια θεματολογία από την Αεροπορική Ιστορία. Πληροφορίες για τον καλλιτέχνη και το έργο του στο morisgeorge.com
Ο γύρος της Μεσογείου
Το αεροσκάφος, που κατά στη στάση του στην Αλεξάνδρεια έλαβε την επωνυμία «ΕΛΛΑΣ», απογειώθηκε το πρωί της 8 Ιουνίου και το ταξίδι ολοκληρώθηκε την 1η Ιουλίου 1928, διανύοντας συνολική απόσταση 12.000 χιλιομέτρων. Ο Παπαδάκος κράτησε πλήρες ημερολόγιο έχοντας το σημειωματάριό του δεμένο στα γόνατα, κατά τη διάρκεια των πτήσεων. Στις 4 Ιουλίου του 1928 η εφημερίδα «ΈΘΝΟΣ» δημοσίευσε τα κυριότερα αποσπάσματα από το ημερολόγιο του Παπαδάκου, βάσει αυθεντικών του σημειώσεων.
Η απογείωση στις 8 Ιουνίου , ο Παπαδάκος γράφει στο ημερολόγιό του:
«Έχουμε αφήση πλέον το έδαφος και καθώς αναβαίνουμε συνεχώς επάνω από το ελληνικόν πέλαγος, νοιώθουμε τους παλμούς μας να κτυπούν δυνατά. Πόσο διαφορετικά είναι τα συναισθήματα του ανθρώπου την ώραν που πραγματοποιεί κάτι τι! Με τον κ. διοικητής, μόνοι οι δύο μας εις το χάος του απείρου, δεν αντικρύζομεν πλέον ο ένας τον άλλον, αλλά τα πηδάλια που κρατούμε ο καθένας χωριστά συνενώνουν τις σκέψεις μας …».
Στη συνέχεια περιγράφει την επικίνδυνη απογείωση του υπερφορτωμένου με καύσιμα αεροπλάνου και την υπόλοιπη πτήση: «… Η απογείωσίς μας υπήρξε πραγματικώς επικίνδυνη. Παρ’ ολίγον, δηλαδή, να χάσουμε το παν, προτού καν αρχίσωμε. Όλοι οι φόβοι του κ. Διοικητού ήσαν δικαιολογημένοι, ακριβώς όπως τους εξέφραζε από ημερών.
Το υπερβολικόν βάρους του αεροπλάνου μας κατέστησε δυσκολωτάτην την ανύψωσιν. Εκολλήσαμε και εξεκολλήσαμε δυο φορές. Μπορούσε ν’ ανατιναχθούμε με την βενζίναν σ’ ένα φρικτό πυροτέχνημα και όλη μας η προσπάθεια να μείνη ως μία τραγική απόπειρα…»
«… Περνώντας από τον κόλπο της Αλεξανδρέττα, πολύ χαμηλά, ενοιώθαμε τον καυτόν αέρα σαν ψεκαστήρα από λάβα να μας χτυπάη τα πρόσωπα, και παρ’ όλον ότι εκρυβόμαστε πίσω από τα κρύσταλλα, οι μύτες μας εξεφλούδισαν. Για πότε είχαμε κατεβή από τα 2000 μέτρα στα 500 ομολογώ ότι δεν το κατάλαβα. Αλλά το αίσθημα της αυτοσυντήρησης δεν απελπίζει τον άνθρωπον ποτέ. Εκρατούσαμε τα πηδάλια με τέσσερα χέρια (ο κ. διοικητής και εγώ) και τέλος, αφού είχαμε διατρέξη 1300 χιλιόμ. σε 8 ½ ώρες αντικρύσαμε το Χαλέπι και προσγειώθημεν.»
Μετά την αίσια ολοκλήρωση του ταξιδιού διανυκτέρευσαν στο Χαλέπι της Συρίας.
Σάββατο 9 Ιουνίου απογειώθηκαν από το Χαλέπι στις πέντε το πρωί. Πέταξαν προς το Λίβανο, πάνω από τη Βηρυτό και τη Γιάφφα, συνέχισαν πάνω από την έρημο, το Σουέζ και το Δέλτα του Νείλου και μετά από πτήση 6 και 1/4 ωρών, προσγειώθηκαν στο αεροδρόμιο του Αμπουκίρ κοντά στην Αλεξάνδρεια. Εκεί τους υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό οι Έλληνες ομογενείς. Τότε, σε επίσημη τελετή δίνεται στο αεροσκάφος τους το όνομα «ΕΛΛΑΣ» και γράφεται με μεγάλα γράμματα στην άτρακτο.
Τρίτη 12 Ιουνίου το απόγευμα απογειώθηκαν και 1 1/2 ώρα μετά έφτασαν στο αεροδρόμιο της Ηλιουπόλεως. Πετούν πάνω από την Τάντα δύο κύκλους κι ακούν από τον αέρα τις ζητωκραυγές του πλήθους. Συνεχίζουν στο Κάιρο και προσγειώνονται σε χώρο που έχουν οριοθετήσει με καπνούς οι Άγγλοι. Εκεί ο ομογενής κ. Κότσικας δηλώνει ότι θα δωρίσει στην Ελλάδα ένα αεροπλάνο, όπως είχε κάνει παλαιότερα και ο πατέρας του. Στην Ηλιούπολη οι αεροπόροι θα γίνουν δεκτοί από το βασιλιά της Αιγύπτου Φουάντ και από τον διοικητή της RAF στην Αίγυπτο.
Παρασκευή 15 Ιουνίου αναχωρούν από το Κάιρο. Πετούν δύο ώρες πάνω από πυκνά σύννεφα χωρίς ορατά σημεία προσανατολισμού, μέχρι που αντικρίζουν τα κόκκινα βουνά από άμμο της Λιβύης. Η ζέστη είναι εξαντλητική και το αεροπλάνο τους, με τα ανοιχτά κόκπιτ, δεν τους προσφέρει προστασία από τα καιρικά στοιχεία. Κατόπιν οδηγίας του Αδαμίδη πετούν πάνω από τη θάλασσα για να δροσιστούν λίγο. Διαπιστώνοντας ότι δεν έχουν επαρκή καύσιμα για να φτάσουν στην Τρίπολη, αποφασίζουν να προσγειωθούν στη Βεγγάζη. Τους υποδέχονται Ιταλοί, με μπανάνες. Ο Παπαδάκος περιγράφει το μέρος πετρώδες και άγονο και τη νύχτα εκεί αποπνικτική.
Άρθρο της εφημερίδας το «ΈΘΝΟΣ» στις 4 Ιουλίου του 1928 με τα κυριότερα αποσπάσματα από το ημερολόγιο του Παπαδάκου, βάσει αυθεντικών του σημειώσεων.
Σάββατο 16 Ιουνίου το ξημέρωμα απογειώθηκαν για την Τρίπολη. Πετούν πάνω από τον Κόλπο της Σύρτης και συνεχίζουν για 6 1/2 ώρες πάνω από την έρημο, διακρίνουν όμως την ακρογιαλιά από κάτω και στη θάλασσα σφουγγαράδικα ελληνικά καΐκια. Στην Τρίπολη τους υποδέχονται, εκτός από τους Ιταλούς συναδέλφους, και οι Έλληνες σφουγγαράδες με λουλούδια, καθώς και ο πρόξενος της Ελλάδος κ. Κολοβός.
Κυριακή 17 Ιουνίου αναχωρούν με προορισμό το Αλγέρι. Στο αεροδρόμιο της Τρίπολης τους βρίσκονται συγκεντρωμένοι όλοι οι Έλληνες της περιοχής και μαζί τους ο Ιταλός διοικητής. Όλοι τους έχουν ξενυχτήσει και έχουν κάνει δρόμο περίπου 40 χιλιομέτρων από την πόλη μέχρι το αεροδρόμιο για να τους αποχαιρετήσουν. Πετούν πάλι πάνω από την έρημο και ύστερα από τρεις ώρες βλέπουν από κάτω κατοικημένες περιοχές και νιώθουν επιτέλους λίγη δροσιά. Μετά από πτήση έξι ωρών και 45 λεπτών προσγειώνονται στο Αλγέρι. Εκεί τους υποδέχονται Γάλλοι, αλλά αυτή τη φορά κανείς Έλληνας.
Δευτέρα 18 Ιουνίου ξεκινούν πάλι νωρίς το πρωί και βρίσκουν μπροστά τους πυκνά σύννεφα. Ο Αδαμίδης αποφασίζει να πετάξουν όσο ψηλότερα μπορούν, πάνω από τα σύννεφα, γιατί δεν μπορούσαν να διακρίνουν το ανάγλυφο του εδάφους και τα εμπόδια που μπορεί νε έκρυβε. Συνεχίζουν την πτήση για πέντε συνεχόμενες ώρες χωρίς σημεία προσανατολισμού στο έδαφος. Υπολογίζοντας ότι έχουν φτάσει στο σωστό σημείο κατεβαίνουν μέσα από τα σύννεφα για πέντε λεπτά, μέχρι που αντικρίζουν τον ωκεανό, διαπιστώνοντας ότι έχουν προσπεράσει τον προορισμό τους. Διορθώνουν την πορεία τους και πετούν άλλα 25 λεπτά προς την αντίθετη κατεύθυνση, φτάνοντας τελικά στην Καζαμπλάνκα, την τελευταία τους στάση στην Αφρική. Εκεί τους υποδέχονται Γάλλοι αξιωματικοί.
Τρίτη 19 Ιουνίου στις τρεις τα ξημερώματα, ενώ συσκέπτονται για το αν ο καιρός θα τους επιτρέψει να απογειωθούν, παίρνουν ένα επείγον τηλεγράφημα από το Παρίσι, από τον «άσσο» πιλότο του Α΄ ΠΠ και δοκιμαστή πιλότο της Breguet, Dieudonné Costes: «Θύελλα σε όλη την Ισπανία και την Γαλλία. Αναβάλατε». Για τις δύο επόμενες ημέρες εκμεταλλεύονται την ευκαιρία να γνωρίσουν το Μαρόκο, μέχρι που ο Costes με νεότερο τηλεγράφημα τους ενημερώνει πως ο καιρός έχει ανοίξει: «Η γνώμη μου είνε ότι θα μπορούσατε ν’ αναχωρήσετε».
Ο Dieudonné Costes
Ο Dieudonné Costes ήταν δοκιμαστής πιλότος της Breguet από το 1925 και «άσσος» πιλότος του Α΄ΠΠ με έξι επιβεβαιωμένες καταρρίψεις. Ο Costes είχε πετάξει εντυπωσιακές πτήσεις μεγάλων αποστάσεων εκείνη την εποχή, πριν το ελληνικό εγχείρημα. Με ένα επίσης ειδικά διαμορφωμένο Breguet XIX GR με S/N 1685, με κινητήρα Hispano-Suiza 12Lb ισχύος 630 ίππων, οι Dieudonné Costes και ο Joseph Le Brix (αξιωματικός του Γαλλικού Πολεμικού Ναυτικού, πιλότος και αεροναυτίλος), στις 14–15 Οκτωβρίου 1927 πέταξαν πάνω από το Νότιο Ατλαντικό Ωκεανό από το Saint-Louis της Σενεγάλης στο Port Natal της Βραζιλίας. Αυτή ήταν η πρώτη διέλευση με αεροπλάνο χωρίς στάση πάνω από το Νότιο Ατλαντικό.
Το Κογκρέσο των ΗΠΑ, μετά την ολοκλήρωση της πτήσης γύρο από τον κόσμο απένειμε και στους δύο τον Διακεκριμένο Σταυρό Ιπταμένου - Distinguished Flying Cross.
Οι Dieudonné Costes (αριστερά) και ο Joseph Le Brix
Το αεροσκάφος Breguet XIX GR με S/N 1685, με το οποίο οι Dieudonné Costes και Joseph Le Brix πέταξαν την πρώτη διέλευση χωρίς στάση πάνω από το Νότιο Ατλαντικό το 1927. Διακρίνεται στην άτρακτο το όνομα «Nungesser-Coli» που έφερε το αεροσκάφος
Το Breguet XIX GR των Costes και Le Brix είχε λάβει το όνομα Nungesser-Coli, προς τιμή των δύο πιλότων που εξαφανίστηκαν κατά την προσπάθειά τους να πετάξουν χωρίς στάση πάνω από τον Ατλαντικό από το Παρίσι στη Νέα Υόρκη, με το αεροπλάνο White Bird (L'Oiseau Blanc - γαλλικό διπλάνο τύπου Levasseur PL.8), για το βραβείο Orteig στις 8 Μαΐου του 1927. Για να διανύσουν την απόσταση των 2.100 μιλίων (περίπου 3.380 χιλιόμετρα) οι αεροπόροι Costes και Le Brix χρειάστηκαν λίγο περισσότερες από 18 ώρες. Η πτήση αυτή ήταν μέρος ενός μεγαλύτερου εγχειρήματος, της πτήσης γύρω από τον κόσμο, που είχε ξεκινήσει στις 10 Οκτωβρίου του 1927 στο Παρίσι και ολοκληρώθηκε στις 14 Απριλίου του 1928, μετά από ταξίδι συνολικής απόστασης 34.418 μιλίων (περίπου 57.000 χιλιομέτρων).
Ο Costes παρακολουθούσε από την αρχή το ελληνικό εγχείρημα με μεγάλο ενδιαφέρον και βρισκόταν σε επικοινωνία με τους Έλληνες αεροπόρους από τις 19 Ιουνίου, προκειμένου να τους ενημερώσει για τις καιρικές συνθήκες που θα αντιμετώπιζαν στην πτήση τους προς το Παρίσι.
Οι Dieudonné Costes και Joseph Le Brix στα κόκπιτ του αεροσκάφους τους τύπου Breguet XIX GR με S/N 1685
Πέμπτη 21 Ιουνίου φτάνουν στο αεροδρόμιο Le Bourget στο Παρίσι και ο Dieudonné Costes τους υποδέχεται στον αέρα πετώντας σε σχηματισμό μαζί τους. Τον έχουν γνωρίσει παλαιότερα στο Τατόι και όταν πετά δίπλα τους τον διακρίνουν να αφήνει το χειριστήριο και να τους χειροκροτεί. Από το έδαφος τους κάνουν χρωματιστά σήματα, κόκκινα, μπλε, άσπρα, πράσινα, για τους καθοδηγήσουν για την προσγείωση. Οι αεροπόροι αιφνιδιάζονται ευχάριστα από την ξέφρενη υποδοχή του Ελληνισμού και την παρουσία γαλλικών συνταγμάτων. Ο Costes προσγειώνεται κι αυτός, τρέχει στον Αδαμίδη και τον σηκώνει στα χέρια. Εκεί βρίσκεται και ο αεροπόρος Henri-Augustin Rabatel, που είχε κάνει ανάλογο ταξίδι στην Τεχεράνη και ήταν παρών στην αναχώρησή τους από το Τατόι και έχει επιστρέψει από την Αθήνα στο Παρίσι σιδηροδρομικώς. Ο Παπαδάκος αναφέρει ακόμη ότι για την έξοδό τους στο Παρίσι φόρεσαν πολιτικά ρούχα που είχαν φέρει μαζί τους, όμως αυτά ήταν τόσο τσαλακωμένα από το ταξίδι των προηγούμενων ημερών που όταν τα φόρεσαν έμοιαζαν «μούτσοι του καραβιού».
Το άρθρο της εφημερίδας «Η ΠΡΩΪΑ» της 27-6-1928 για το αίτημα συμμετοχής του «ΕΛΛΑΣ» στον αγώνα Παρίσι - Βουκουρέστι
Τρίτη 26 Ιουνίου 1928. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Η ΠΡΩΪΑ» της 27-6-1928, ο πρεσβευτής της Ελλάδας στο Παρίσι με τηλεγράφημά του στο ελληνικό Υπουργείο των Στρατιωτικών, σχετικά με την επικείμενη αναχώρηση του «ΕΛΛΑΣ» υπέβαλε το εξής αίτημα:
«Συνταγματάρχης Αδαμίδης παρακαλεί εγκρίνητε την επιστροφής του εις Αθήνας μέσω Ρουμανικής πρωτευούσης, όπως επιδιώξη δι’ απ’ ευθείας πτήσεως από Παρισίων εις Βουκουρέστιον έπαθλον Μπιμπέσκο.
Αεροπλάνον «ΕΛΛΑΣ θα φτάση αεροδρόμιον Τατοΐου εσπέραν Κυριακής.
Ν. Πολίτης»
Η συμμετοχή στον αεροπορικό διαγωνισμό για το κύπελλο της λογίας πριγκίπισσας Μπιμπέσκο (Martha Bibescu ή Marthe Bibesco) δεν συμπεριλαμβανόταν στον αρχικό σχεδιασμό του ταξιδιού του «ΕΛΛΑΣ» και αποφασίστηκε κατόπιν πρότασης του Έλληνα πρεσβευτή στο Παρίσι κ. Πολίτη.
Άρθρο της εφημερίδας «Ελληνική» της 1-7-1928 για την άφιξη του «ΕΛΛΑΣ» στο Παρίσι
Το άρθρο της εφημερίδας «Η ΠΡΩΪΑ» της 28-6-1928 για την έγκριση συμμετοχής του «ΕΛΛΑΣ» στον αγώνα Παρίσι - Βουκουρέστι
Σύμφωνα επίσης με άρθρο της εφημερίδας «Η ΠΡΩΪΑ» της 28-6-1928 ο υπουργός των Στρατιωτικών κ. Μαζαράκης στις 27-6-1928 έδωσε με τηλεγράφημά του την έγκριση για τη συμμετοχή των δύο Ελλήνων αεροπόρων στον αγώνα, για την εκτέλεση της διαδρομής Παρίσι – Βουκουρέστι χωρίς στάση. Στον αγώνα δεν συμμετείχε άλλο βαλκανικό κράτος εκτός της Ελλάδας.
Παρασκευή 29 Ιουνίου οι Έλληνες αεροπόροι απογειώθηκαν το πρωί για το Βουκουρέστι, όμως μετά την άφιξή τους διαπίστωσαν πως ο διαγωνισμός γινόταν αποκλειστικά με τη συμμετοχή Γάλλων και τη Ρουμάνων. Παραταύτα έφτασαν στο Βουκουρέστι μετά από πτήση διάρκειας 10 ωρών και 55 λεπτών, περνώντας πάνω από τις Άλπεις, το Μόναχο, τη Βιέννη το Βελιγράδι κλπ, καταρρίπτοντας όλα τα ρεκόρ και «κερδίζοντας» ουσιαστικά το έπαθλο, ακόμη κι αν αυτό δεν μπορούσε να τους απονεμηθεί επισήμως. Η πτήση αυτή πάνω από τις Άλπεις ήταν εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα, το οποίο ολοκλήρωσαν επιτυχώς μόνο οι Έλληνες αεροπόροι. Οι δύο Γάλλοι συμμετέχοντες στον αγώνα Παρίσι - Βουκουρέστι αναγκάστηκαν να προσγειωθούν στη Βουδαπέστη και στο Βελιγράδι, ενώ οι Ρουμάνοι διαγωνιζόμενοι σκοτώθηκαν.
Κυριακή 1η Ιουλίου 1928 οι Αδαμίδης και Παπαδάκος απογειώνονται για το τελευταίο σκέλος του ταξιδιού τους και το μεσημέρι φτάνουν στη Θεσσαλονίκη, όπου κάνουν μια μικρή στάση και τους υποδέχεται στην Ελλάδα ο διοικητής του Σώματος Στρατού. Έχουν πετάξει 12.800 χιλιόμετρα σε 75 ώρες και 35 λεπτά. Το απόγευμα ξεκινούν για την Αθήνα, πάνω από την περιοχή της Κωπαΐδας τους συνοδεύει τιμητικά σμήνος αεροσκαφών μέχρι το Τατόι, όπου φτάνουν στις 6:30 το απόγευμα. Εκεί τους υποδέχεται πλήθος κόσμου που είχε συγκεντρωθεί και ο Υπουργός των Στρατιωτικών Μαζαράκης, παρουσία και του Πρωθυπουργού Ζαΐμη, ο οποίος τους συνεχάρη και τους απένειμε αναμνηστικά μετάλλια και διπλώματα και ένα Αργυρό Κύπελλο.
Το Αργυρό Κύπελλο που απονεμήθηκε στους αεροπόρους κατά την υποδοχή τους στο αεροδρόμιο Τατοΐου.
Μετά την προσγείωση ...
Χαρακτηριστικό της αρνητικής αυτής κριτικής είναι το άρθρο στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Η Βραδυνή» της 13 Ιουνίου 1928, με τον ειρωνικό τίτλο ο «Ο ΉΡΩΣ», όπου αναφέρει πως « … ο Γύρος της Μεσογείου εκτελείται πραγματικώς από τον λοχαγόν κ. Παπαδόπουλον, του κ. Αδαμίδου επιβαίνοντος του αεροπλάνου ως απλού επιβάτου, Η συμβολή δηλ. του κ. Διοικητού της αεροπορίας εισ τον γύρον αυτόν είνε ίση τω μηδενί.». Στο δημοσίευμα αυτό, επισημαίνεται πέραν του ειρωνικού χαρακτήρα του, ότι αν και δίνει όλα τα εύσημα στον Παπαδάκο, ωστόσο μνημονεύει εσφαλμένα το όνομά του καθώς τον αναφέρει ως Παπαδόπουλο.
Άρθρο της εφημερίδας «ΕΜΠΡΟΣ» στις 02-07-1928 (σελ 7) για την άφιξη του «ΕΛΛΑΣ» στο Τατόι και την επανένωση του Παπαδάκου … με τη σύζυγό του!
Εφημερίδα «Η Βραδυνή» 13-07-2023
Εφημερίδα «ΣΚΡΙΠ» 3-7-1928
Η Πολεμική Αεροπορία αναγνωρίζοντας το επίτευγμα των αεροπόρων τους παρασημοφόρησε, ενώ ο Αδαμίδης, προήχθη σε Υποστράτηγο. Ο Παπαδάκος, αν και πιλότος της αποστολής, δεν έλαβε βαθμό τιμητικά, λόγω της αντίδρασης αρχαιοτέρων του αξιωματικών, οι οποίοι δήλωσαν πρόθυμοι να προβούν κι αυτοί σε ανάλογες ριψοκίνδυνες πτήσεις προκειμένου να προαχθούν. Σημειώνεται επίσης ότι υπήρξαν και κάποιες αρνητικές κριτικές για το ρόλο του Αδαμίδη, ο οποίος αν και ήταν αρχαιότερος από τον Παπαδάκο και διέθετε δίπλωμα πιλότου, συμμετείχε στην αποστολή του «ΕΛΛΑΣ» ως παρατηρητής. Η πρακτική αυτή βέβαια ήταν συνήθης στο Στρατό Ξηράς, όπου τα παλαιότερα χρόνια συχνά ο αρχαιότερος αξιωματικός εκτελούσε χρέη παρατηρητή και ο πιλότος (ή οδηγός αεροπλάνου) ήταν νεότερος αξιωματικός ή υπαξιωματικός που εκτελούσε τις εντολές του παρατηρητή. Στην πραγματικότητα το Bre.XIX είχε διπλά χειριστήρια τα οποία χρησιμοποιούσαν και οι δύο αεροπόροι, με επικεφαλή της αποστολής τον Αδαμίδη, όπως περιγράφει ο ίδιος ο Παπαδάκος στο ημερολόγιό του.
Ιστορικά ο γύρος της Μεσογείου με το αεροσκάφος «ΕΛΛΑΣ» έχει αναγνωρισθεί ως σημαντικό αεροπορικό επίτευγμα των δύο Ελλήνων αεροπόρων Χρήστου Αδαμίδη και Ευάγγελου Παπαδάκου. Το ταξίδι τους αποτελούσε άθλο για την εποχή εκείνη, γεγονός που αναγνώρισε ο Γάλλος πιλότος Dieudonné Costes, ο οποίος είχε πετάξει το γύρο του κόσμου με ένα παρόμοιο αεροπλάνο Breguet XIX GR.
Πηγές
-
Ιστορία της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας Τόμος Α΄, 1980
-
Ιστορία της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας Τόμος Β ́ 1983
-
www.mixanitouxronou.gr/oi-aeromachies-tis-mikrasiatikis-ekstrateias-i-elliniki-aeroporiki-yperochi-den-katarrifthike-kanenas-ellinas-pilotos ). Η αερομαχία του Λοχία Σταυρόπουλου και του Ανθυπασπιστή Παπαδάκου με τουρκικό αεροσκάφος κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία
-
en.wikipedia.org/wiki/Br%C3%A9guet_19 στοιχεία για το αεροσκάφος Bre.XIX
-
Μεταπτυχιακή διατριβή Χρήστου Ι. Κεχαγιά «Η Ελληνική Αεροπορία κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου 1923-1940», Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Καλαμάτα 2020
-
Μεταπτυχιακή εργασία Τοπαλίδη Κωνσταντίνου «Η ιστορία της Πολεμικής Αεροπορίας στην Ελλάδα, 1919-1940», Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη 2016
-
Εφημερίδα «ΈΘΝΟΣ» 4-7-1928, δημοσίευση κυριότερων αποσπασμάτων από το ημερολόγιο πτήσης του Ευάγγελου Παπαδάκου από την πτήση του «ΕΛΛΑΣ»
-
Εφημερίδα «Η Βραδυνή» 13 Ιουνίου 1928, πρωτοσέλιδο άρθρο με τίτλο «Ο ΗΡΩΣ»
-
Εφημερίδα «Η ΠΡΩΪΑ» της 27-6-1928 άρθρο για το αίτημα συμμετοχής του «ΕΛΛΑΣ» στον αγώνα Παρίσι - Βουκουρέστι
-
Εφημερίδα «Η ΠΡΩΪΑ» της 28-6-1928 άρθρο για την έγκριση συμμετοχής του «ΕΛΛΑΣ» στον αγώνα Παρίσι - Βουκουρέστι
-
library.parliament.gr/Ψηφιακή-Βιβλιοθήκη/Εφημερίδες-και-Περιοδικά/ ψηφιακό αρχείο περιοδικών και εφημερίδων Βουλής των Ελλήνων
-
www.davakisg.gr/ερευνα-ιστορια.html ιστοσελίδα του Γεωργίου Δαβάκη, υιού του βετεράνου αεροπόρου του Β΄ ΠΠ Πτεράρχου Κωνσταντίνου Δαβάκη, που μεταξύ άλλων περιλαμβάνει και δύο φωτογραφίες του Ευάγγελου Παπαδάκου
-
morisgeorge.com/ έργα του καλλιτέχνη Γεώργιου Μώρη με θεματολογία από την αεροπορική ιστορία και ενδιαφέροντα άρθρα για την αεροπορία και την ιστορία της
-
www.thisdayinaviation.com/tag/breguet-xix-gr/ This day in aviation 14-15 October 1927 πληροφορίες για τον Dieudonné Costes και τον Joseph Le Brix flight και την πτήση τους με με ένα Breguet XIX GR πάνω από το νότιο Ατλαντικό
-
en.wikipedia.org/wiki/Dieudonn%C3%A9_Costes Πληροφορίες για τον Dieudonné Costes
-
en.wikipedia.org/wiki/Marthe_Bibesco Πληροφορίες για την πριγκίπισσά Marthe Bibesco